Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Μεσσηνία, και ιδιαίτερα στα χωριά της Τριφυλίας, αποτελεί μία περίοδο έντονης πνευματικότητας και βαθιάς σύνδεσης με την παράδοση.
Κάθε χωριό κρατά τα δικά του ιδιαίτερα έθιμα, τα οποία μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, διατηρώντας την τοπική ταυτότητα ζωντανή.
Από τη Μεγάλη Δευτέρα έως τη Μεγάλη Πέμπτη: Προετοιμασία και Ευλάβεια
Στα περισσότερα χωριά της Τριφυλίας – όπως οι Χριστιανούπολη, Φιλιατρά, Κυπαρισσία, Καλό Νερό, Γαργαλιάνοι – οι κάτοικοι ζουν με ευλάβεια τις μέρες των Παθών. Οι γυναίκες καθαρίζουν τους τάφους των συγγενών, ανάβουν καντήλια και στολίζουν τις αυλές τους με λουλούδια, σε ένδειξη σεβασμού προς τη μνήμη και την Ανάσταση.
Τη Μεγάλη Πέμπτη, οι νοικοκυρές βάφουν αυγά με φυσικές βαφές (όπως φλούδες από κρεμμύδι ή παπαρούνες) και ετοιμάζουν τα παραδοσιακά λαζαράκια και κουλούρια με μυρωδικά, όπως μαστίχα και μαχλέπι. Σε χωριά όπως οι Μάραθα και οι Ράχες, τα παιδιά τραγουδούν τα κάλαντα του Λαζάρου ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές.
Μεγάλη Παρασκευή: Ο Επιτάφιος και οι Ανθισμένες Πλατείες
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η πιο κατανυκτική ημέρα. Σε χωριά της Τριφυλίας όπως η Μαραθόπολη, οι Αρμενιοί, το Κοπανάκι και το Σιτοχώρι, οι κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια από τον κήπο ή τα λιβάδια, σε μια πράξη προσφοράς και τιμής προς τον Εσταυρωμένο.
Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται μέσα από τα στενά σοκάκια των χωριών, συνοδευόμενη από τη σιωπή ή τον ψαλμό του “Αι γενεαί πάσαι”. Σε πολλές περιπτώσεις, οι Επιτάφιοι από διαφορετικές ενορίες συναντιούνται στην πλατεία του χωριού, δημιουργώντας ένα σκηνικό βαθιάς συγκίνησης. Στην Κυπαρισσία, για παράδειγμα, η περιφορά γίνεται στην παλιά πόλη με φόντο τα βυζαντινά καλντερίμια και το κάστρο.
Το Κάψιμο του Ιούδα: Λαϊκή Αντίδραση στην Προδοσία
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά πασχαλινά έθιμα της Τριφυλίας είναι το κάψιμο του Ιούδα. Σε χωριά όπως ο Μάραθος και η Σπηλιά, φτιάχνεται ένα ανθρώπινο ομοίωμα από παλιά ρούχα, γεμισμένο με άχυρα και πυροτεχνήματα, που καίγεται το βράδυ της Ανάστασης ή την Κυριακή του Πάσχα, μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα. Η πράξη αυτή λειτουργεί συμβολικά, ως κάθαρση και απόρριψη της προδοσίας.
Η Ανάσταση: Φως, Κώδωνες και Ευχές
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, οι εκκλησίες γεμίζουν από πιστούς. Μόλις ακουστεί το «Δεύτε λάβετε φως», όλοι ανάβουν τις λαμπάδες τους και ο ιερέας βγαίνει στο προαύλιο. Σε πολλά χωριά, τηρείται το έθιμο της «σημάδας» – όπου με το καπνισμένο φιτίλι της λαμπάδας σταυρώνουν το ανώφλι της εξώπορτας για καλή τύχη.
Σε ορισμένες περιοχές, όπως στους Γαργαλιάνους και στα Φιλιατρά, συνηθίζεται να ρίχνουν αυτοσχέδια πυροτεχνήματα ή ακόμα και δυναμίτες, ενώ αλλού διατηρείται πιο ήσυχα και κατανυκτικά, με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια.
Κυριακή του Πάσχα: Το Πασχαλινό Γλέντι και η Κοινοτική Παράδοση
Ανήμερα του Πάσχα, στα περισσότερα χωριά της Τριφυλίας η γιορτή είναι συλλογική. Το σούβλισμα του αρνιού ξεκινά από το πρωί στις αυλές ή τις πλατείες, και συνοδεύεται από παραδοσιακή μουσική, τραγούδια και χορούς. Σε περιοχές όπως το Περδικονέρι και το Καλό Νερό, οργανώνονται κοινά πασχαλινά τραπέζια, όπου όλοι συμμετέχουν φέρνοντας φαγητά και γλυκίσματα.
Η αίσθηση της κοινότητας και της φιλοξενίας είναι έντονη, ενισχύοντας τους δεσμούς ανάμεσα στους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες που επιστρέφουν στις πατρογονικές εστίες.
Τα πασχαλινά έθιμα της Μεσσηνίας – και ειδικά της Τριφυλίας – συνδυάζουν την εκκλησιαστική ευλάβεια με τη ζωντάνια της λαϊκής παράδοσης. Μέσα από τα τραγούδια, τις ευχές, τα αρώματα και τις τελετουργίες, αναβιώνει κάθε χρόνο η βαθιά σχέση των Μεσσήνιων με την πίστη και τον τόπο τους.
