Θα μπορούσε αυτό το κομμάτι παπύρου να είναι η πρώτη σωζόμενη αίτηση στα ελληνικά από Εβραίο με αποδέκτη Αιγύπτιο βασιλιά
Η πρώτη καταγραφή του εθνικού αυτοπροσδιορισμού «Ιουδαίος-Αίγυπτος» αποκαλύπτεται σε γραπτό αίτημα προς τον βασιλιά Πτολεμαίο.
Πριν από περίπου 2.300 χρόνια, κάπου σε ένα χωριό στην αρχαία Αίγυπτο, ο Palous είχε εξοργιστεί. «Στον Βασιλιά Πτολεμαίο», ο Palous ξεκίνησε την αναφορά του στον μεγάλο βασιλιά, στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., συντάσσοντας την αίτησή του, σε έναν πάπυρο, στα ελληνικά.
Το περιεχόμενο της αινιγματικής αίτησης
«Χαιρετισμούς από τον Palous, έναν Ιουδαίο-Αιγύπτιο… από τον Θεμίστο του νομού της Αρσινόης. [Αδικήθηκα από] … από το ίδιο χωριό. Για το [έτος]… τα πρόβατα του Σωκράτη… αυτήν τη γη. Έλεγε… για τα σιτηρά αλλά όταν το είπα αυτό…», γράφει ο άνδρας.
Αυτό δεν είναι ολόκληρο το κείμενο. Ωστόσο μόνο αυτό έχει βρεθεί από την γραπτή αίτηση του Παλούς. Εννέα σπασμένες αράδες κειμένου γραμμένες με μελάνι, σε ένα κομμάτι πάπυρου μεγέθους 8,5 επί 13 εκατοστά.
Κομμάτια του κειμένου από τις άκρες αυτού του αποσπάσματος έχουν χαθεί. Δεδομένου ότι η αίτηση είχε διπλωθεί σαν χαρτί, το κείμενο κατά μήκος της πτυχής (γραμμή έξι) έχει γίνει δυσανάγνωστο. Στην πραγματικότητα, το όνομα Πτολεμαίος, αν υπήρχε εκεί, έχει χαθεί.
Ωστόσο, μπορεί να ανακατασκευαστεί εύλογα η αρχική πρόθεση του κειμένου και ο παραλήπτης, υποστηρίζουν οι καθηγητές Lincoln H. Blumell και Kerry Hull του Πανεπιστημίου Brigham Young στο περιοδικό Journal of Jewish Studies.
Σήμερα, ο πάπυρος βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης Matsushita στην Κιρίσιμα της Ιαπωνίας. Ήταν μεταξύ των 20 ελληνικών και ακόμη δέκα παπύρων στην ελληνική γλώσσα που αγοράστηκαν στην Αίγυπτο, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον ιδρυτή και ιδιοκτήτη του μουσείου Kanetomo Matsushita (1905-1989)
Τα περισσότερα ελληνικά κείμενα της συλλογής, γράφτηκαν κατά την Πτολεμαϊκή περίοδο, περίπου στο 332 με 30 π.Χ., λένε οι Blumell και Hull. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ακριβής προέλευση για τα χειροποίητα αντικείμενα πέρα από το “Κάιρο”, λένε.
Οι μελετητές προσπαθούν να τεκμηριώσουν τις υποθέσεις τους. Φυσικά γεγονός ότι οι χωρικοί είχαν μία διαμάχη για πρόβατα δεν είναι κάτι το αξιοσημείωτο.
Αξιοσημείωτο, όμως, είναι το γεγονός ότι η αίτηση είναι το μόνο γραπτό όπου εμφανίζεται η (αυτοαποκαλούμενη) σύνθετη αναφορά στην εθνικότητα “Ιουδαίος-Αιγύπτιος” εξηγούν οι Blumell και Hull. Αποτελεί επίσης, το αρχαιότερο σωζόμενο αίτημα στα ελληνικά σε οποιονδήποτε αρχαίο Αιγύπτιο βασιλιά από Εβραίο.
Μια μέρα τον Μάιο του 2025 π.Χ.
Όπως σημειώνεται, οι πρώτες λέξεις κάθε γραμμής λείπουν. Αλλά, το σημαντικότερο είναι ότι το έγγραφο ξεκινά με μια τυποποιημένη φράση που μαρτυρά ότι είναι αίτηση, λένε οι Blumell και Hull.
Κανείς δεν γράφει στον βασιλιά χωρίς να συντρέχει σοβαρός λόγος και είναι γνωστό ότι, τα παράπονα στα γραπτά ανάγονται στις απαρχές της γραπτής ιστορίας, όπως έχει αποδείξει η αρχαιολογία.
Το τμήμα του πάπυρου δεν έχει ημερομηνία, αλλά πολλές αποδείξεις δείχνουν ότι προέρχεται από την Πτολεμαϊκή περίοδο.
Το κείμενο γράφτηκε από ένα άτομο σε ένα ύφος τυπικό της εποχής, με βάση τη μορφή του «όμικρον», του «ταυ» και κάποιων άλλων γραμμάτων, εξηγούν οι συγγραφείς.
Επιπλέον, δύο άλλα ελληνικά έγγραφα στη συλλογή Matsushita φέρουν ημερομηνίες: Το ένα είναι από τις 10 Μαΐου 225 π.Χ. και το άλλο από τις 12 Μαΐου 225 π.Χ., όταν μεταφράστηκε σε σύγχρονες ημερομηνίες. (Οι ημερομηνίες στα αρχαία αιγυπτιακά κείμενα αποτελούνται συνήθως από τον μήνα Χ κατά το έτος Υ κατά τη βασιλεία του βασιλιά Ζ, ο οποίος μπορεί να μετατραπεί σε σύγχρονες ημερομηνίες, εξηγεί ο Blumell.)
«Το σωρευτικό βάρος αυτών των παραγόντων – παλαιογραφικών και εξωτερικών – υποδηλώνει ότι αυτή η αναφορά προέρχεται από το δεύτερο μέρος του 3ου αιώνα π.Χ.» , αναφέρουν.
Επιπλέον, εξηγούν ότι η συντριπτική πλειονότητα των αναφορών από τον 3ο αιώνα π.Χ. που ξεκινούν με αυτήν τη μορφή απευθύνονται στο βασιλιά. Σε αυτήν την περίπτωση, με βάση τα παραπάνω, στον βασιλιά Πτολεμαίο.
Ποιος βασιλιάς Πτολεμαίος; Υπήρχαν περισσότεροι από ένας. Αυτό δεν μπορούμε να το πούμε, διευκρινίζει ο Blumell, αλλά ένας από αυτούς τους βασιλείς.
Μήλον της έριδος ένα πρόβατο
Στην αίτηση, ο συγγραφέας χαιρέτησε τον βασιλιά, ακολούθησε το όνομα του, Παλούς – αιγυπτιακό όνομα χαρακτηριστικό των Πτολεμαϊκών χρόνων, λένε οι συγγραφείς.
Μετά ανέφερε το προσδιοριστικό, ότι είναι Ιουδαίο -Αιγύπτιος. Αν και οι Αιγύπτιοι υπερτερούσαν αριθμητικά την αρχαία Αίγυπτο, – δεν αναφερόμαστε σε βιβλικές ιστορίες, το συγκεκριμένο σύνθετο αναγνωριστικό της εθνικής ταυτότητας δεν είχε συναντηθεί πουθενά μέχρι πρότινος στην αρχαία αιγυπτιακά έγγραφα, λένε οι Hull και Blumell. (Επίσης, πρόκειται για το αρχαιότερο γνωστό αιγυπτιακό κείμενο στα ελληνικά, όπου ο αναφέρων ταυτοποιείται με μια εθνότητα που περιέχει τον Ιουδαίο).
Για ποιον λόγο αναφέρει την εθνική του ταυτότητα; Ίσως, με την ελπίδα να προωθήσει την υπόθεσή του, εικάζουν οι μελετητές, ως στρατηγική επίκλησης στην αυθεντία, στο κύριος ή το συναίσθημα.
Γιατί να επικαλεστεί την εθνικότητά του; Ίσως με την ελπίδα να προωθήσει την υπόθεσή του και να είναι μέρος της στρατηγικής του. «Έχει επισημανθεί ότι σε ορισμένες πτολεμαϊκές αναφορές, οι αναφέροντες παρουσίαζαν “πειστικές ταυτότητες” στην αφήγησή τους για να προωθήσουν τις αξιώσεις τους και ότι η προσέλκυση της προσοχής στην εθνικότητα ήταν ένας τρόπος για να προωθηθεί αυτό”, γράφουν οι καθηγητές. Ίσως ένας Ιουδαίος-Αιγύπτιος να είχε προνόμια.
Ή μπορεί και το αντίθετο. Η σύνθετη εθνικότητα δεν είχε αναγνωριστεί προηγουμένως σε αιγυπτιακά έγγραφα και μπορεί ν’ αντιπροσωπεύει κάποια παλαιότερη, ακόμη και προ -Πτολεμαϊκή Εβραϊκή κοινότητα που δεν είχε ελληνιστικό κύρος κατά την πρώιμη Πτολεμαϊκή περίοδο – αν και οι Εβραίοι, σε οποιοδήποτε σημείο της νομής της Αρσινόης, απολάμβαναν του ελληνιστικού κύρους (και των φορολογικών προνομίων).
Ίσως να τη συνέταξε για να κερδίσει τη συμπαράσταση του διαιτητή, εικάζει ο Blumell. «Δηλαδή, ήθελε να πει πως, μπορεί να μην είμαι κάποιος Έλληνας της ανώτερης ιεραρχίας με προνόμια, αλλά ένας ταπεινός Αιγύπτιος ή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, Ιουδαίο – Αιγύπτιος. Να είσαι επιεικής».
Στο σημείο αυτό, κλείνει το τυπικό τμήμα της αίτησης και αρχίζει να γίνεται λόγος για πρόβατα. Όπως εξηγούν οι συγγραφείς, οι αιτήσεις υπάκουαν σε αυστηρούς δομικούς κανόνες.
«Οι βασιλικές αιτήσεις είχαν μία ομοιόμορφη δομή από πέντε διαδοχικά στοιχεία (πρόλογο, εισαγωγή, αίτημα, ρητορικό επίλογο και κλείσιμο)», εξηγούν.
Ίσως η περιγραφή ν’ αφορά το ένα ή περισσότερα πρόβατα του Σωκράτη, όμως ειλικρινά, δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι παραπάνω . Ήταν ο «Σωκράτης» το όνομα του αχρείου που αδίκησε τον Παλούς; Μήπως αυτός, μαζί με τον Baster και τον Hathor παρανόμησαν, βόσκησαν τα πρόβατά τους στη γη του Παλούς χωρίς την άδεια του; Είχε άραγε, πρόβατα;
Οι αιτήσεις του παρελθόντος, είναι γεμάτες από διαμάχες ανάμεσα σε βοσκούς και δικαιώματα επί των βοσκότοπων, εξηγούν οι συγγραφείς.
Είναι αδύνατον να καταλάβουμε κάτι περισσότερο, επειδή, μετά την (χαμένη) εισαγωγή του «Προς τον Βασιλιά Πτολεμαίο», και ύστερα από το «Χαιρετισμούς από τον Παλούς», το υπόλοιπο της ερμηνείας είναι λιγότερο ευνόητο, εξηγούν οι συγγραφείς. Δεν υπάρχουν ούτε παρόμοια δείγματα να το συγκρίνουν, εξηγούν.
«Η μόνη λογική ανάγνωση»
Το θραύσμα είναι σπασμένο στην μέση, ανάμεσα στη λέξη Αιγύπτιος, αλλά οι ερευνητές εξηγούν ότι αυτή, είναι η μόνη καλή ανάγνωση.
Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι αυτό ισχύει, είναι δύσκολο να πούμε τι μπορεί να είναι ένας Ιουδαίος-Αιγύπτιος γενικά και ο Παλους ειδικά. Μήπως ήταν απλώς περιγραφικό, όπως το εβραιοαμερικανικό; Ήταν μια άγνωστη μέχρι σήμερα νομική κατηγορία στην αρχαία Αίγυπτο; Δεν μπορούν να ρίξουν φως σε αυτό, εξηγούν. Με βάση τη σειρά της σύνθετης εθνικότητας, ξεκινώντας από το Ιουδαίος, υποψιάζονται ότι ο Παλούς ήταν ένας Εβραίος που ζούσε στην Αίγυπτο, πιθανώς γεννημένος εκεί.
Το όνομα του χωριού του, είναι στο απόσπασμα που έχει χαθεί. Αναφέρει ωστόσο ότι ήταν στην περιοχή Θέμιστος, μία από τις τρεις διοικητικές περιφέρειες της Αρσινόης. Προφανώς, το χωριό του Παλούς, βρισκόταν κοντά στην παλαιολίμνη Moeris, εικάζει μία άλλη επιστημονική μελέτη. Ο ίδιος και ένας συγχωριανός του, μπλέχτηκαν σ’ έναν καυγά για τα πρόβατα που κατέληξε να οδηγηθεί ενώπιον της ισχυρότερης προσωπικότητας της κοινότητας, του βασιλιά Πτολεμαίου. Όσο για το πως τελικά επιλύθηκε η διαμάχη, αυτό παραμένει άγνωστο.
πηγή: enikos.gr
*φωτογραφία αρχείου
