Γράφει ο Μπάμπης Γριβοκωστόπουλος
Εδώ και χρόνια, στον κάμπο της Τριφυλίας, ένα έργο που θα έπρεπε να αποτελεί υπόδειγμα αγροτικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικής ισορροπίας παραμένει ουσιαστικά ανενεργό. Ο λόγος για το Φράγμα Φιλιατρών – ένα έργο δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, που αντί να λειτουργεί ως πηγή ζωής για τους αγρότες και τους κατοίκους της περιοχής, βρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης. Και το ερώτημα πλέον είναι απλό: Ως πότε;
Το φράγμα κατασκευάστηκε για να αρδεύσει πάνω από 30.000 στρέμματα στον κατεξοχήν παραγωγικό κάμπο των Φιλιατρών. Παρά την ολοκλήρωση της κατασκευής και την επίσημη παραλαβή του από τις αρμόδιες υπηρεσίες το 2019, οι αρδευτικές υποδομές που θα του έδιναν ουσιαστική λειτουργικότητα δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Το νερό υπάρχει, η τεχνική υποδομή υπάρχει, η ανάγκη είναι πιεστική – κι όμως, τίποτα δεν κινείται με τον ρυθμό που επιβάλλεται.
Οι συνέπειες της αδράνειας είναι πλέον εμφανείς. Οι αγρότες της περιοχής συνεχίζουν να αρδεύουν με γεωτρήσεις, επιβαρύνοντας τον υδροφόρο ορίζοντα και το κόστος παραγωγής τους. Την ίδια ώρα, το φράγμα παρουσιάζει φθορές: ρωγμές στα στηθαία, αλλοιώσεις στις υποδομές, εικόνες εγκατάλειψης που προμηνύουν αυξημένο κόστος συντήρησης και πιθανούς κινδύνους. Ένα έργο που προοριζόταν να είναι μοχλός ανάπτυξης, φθείρεται χωρίς καν να έχει χρησιμοποιηθεί.
Και δεν είναι μόνο η αγροτική χρήση. Το Φράγμα Φιλιατρών, με την τεχνητή λίμνη και το φυσικό του περίγυρο, έχει τις προϋποθέσεις να μετατραπεί σε σημείο αναφοράς για ήπια τουριστική και περιβαλλοντική ανάπτυξη. Η δημιουργία μονοπατιών, ποδηλατικών διαδρομών, σημείων θέας και οικοτουριστικών διαδρομών θα μπορούσε να προσφέρει υπεραξία όχι μόνο στο ίδιο το φράγμα, αλλά και σε ολόκληρη την ενδοχώρα της Τριφυλίας. Η τουριστική του αξιοποίηση παραμένει ανύπαρκτη – και αυτή η έλλειψη είναι εξίσου κραυγαλέα.
Λίγο πιο πάνω από το φράγμα, στους λόφους των Χριστιάνων, δεσπόζει ο ιστορικός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – ένα μοναδικό μνημείο της βυζαντινής παράδοσης από τον 14ο αιώνα, ενταγμένο στο φυσικό τοπίο. Η ευρύτερη περιοχή φιλοξενεί αμπελώνες, ελαιώνες και μικρές αγροτικές επιχειρήσεις – όλα στοιχεία που θα μπορούσαν να συνδεθούν σε ένα ενιαίο δίκτυο θρησκευτικού, αγροτικού και περιβαλλοντικού τουρισμού.
Πού είναι όμως ο σχεδιασμός; Πού είναι ο συντονισμός ανάμεσα στους αρμόδιους φορείς; Πού είναι η στρατηγική που θα συνδέσει την αγροτική παραγωγή με το νερό, το φυσικό τοπίο με τον τουρισμό, την υποδομή με την καθημερινότητα των πολιτών;
Αυτό που απαιτείται τώρα δεν είναι απλώς η επίσπευση της δημοπράτησης των δικτύων – η οποία καθυστερεί επί σειρά Ρυθμοί χελώνας το επισκιάζουν.
Η περιοχή των Φιλιατρών είναι η δεύτερη σε θερμοκηπιακή κάλυψη στην Ελλάδα, διαθέτει περίπου 3.500 στρέμματα θερμοκηπίων, και παράγουν ετησίως 80.000 τόνους κηπευτικών, 15.000 τόνους ελαιολάδου, 40.000 τόνους πρώιμου καρπουζιού και άλλα προϊόντα. Υπάρχει σημαντική αγροτική δραστηριότητα και με ιδιαίτερα μεγάλα ποσοστά στην πανελλήνια αγροτική εξαγωγική δύναμη της χώρας μας.
Αυτό που απαιτείται είναι μια συνολική επανεκκίνηση του φακέλου “Φράγμα Φιλιατρών”, με συγκεκριμένα βήματα:
1. Ολοκλήρωση των διαδικασιών για τα αρδευτικά δίκτυα και έναρξη κατασκευής με δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα.
2. Επιτάχυνση των απαλλοτριώσεων – απαιτείται συντονισμός μεταξύ Δήμου, Περιφέρειας, ΕΛΓΑ, Υπουργείων και τοπικών υπηρεσιών, με δεσμευτική παρέμβαση για άμεσες αποζημιώσεις.
3. Άμεση αποκατάσταση των φθορών και τεχνική συντήρηση, ώστε να διασφαλιστεί η λειτουργικότητα και η ασφάλεια του έργου.
4. Ανάπτυξη σχεδίου τουριστικής αξιοποίησης, με άξονα το υδάτινο στοιχείο, τη φυσική ομορφιά και τα ιστορικά – πολιτιστικά σημεία της περιοχής.
5. Σύνδεση του φράγματος με την αγροδιατροφική ταυτότητα της Τριφυλίας, ώστε να αποτελέσει κόμβο ορθολογικής διαχείρισης νερού και στήριξης των καλλιεργειών αμπέλου, ελιάς και κηπευτικών.
6. Θέσπιση μηχανισμού διαχείρισης πόρων, με στόχο τη διαφάνεια και την ορθολογική χρήση μέσω σύγχρονων συστημάτων τηλεμετρίας.
7. Ένταξη σε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, όπως το LEADER, το LIFE και το Interreg, που μπορούν να προσφέρουν τεχνογνωσία και πόρους για την ήπια αξιοποίηση του έργου.
Συνιστώμενα Ευρωπαϊκά Χρηματοδοτικά Προγράμματα:
Προτείνω τα εξής ενεργά χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
🔸LEADER 2023–2027 (EAFRD – Ευρωπαϊκό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης) :
Μέρος του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (CAP Strategic Plans 2023–2027), με επίσημη κατανομή στη χώρα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
🔸LIFE Programme 2021–2027 (Δράση για το Περιβάλλον και το Κλίμα) :
Διαχειριζόμενο από την CINEA (European Climate, Infrastructure and Environment Executive Agency), με ανοικτές προσκλήσεις (calls) για δράσεις όπως αυτή που περιγράφεται.
Το Φράγμα Φιλιατρών δεν ανήκει σε κανέναν φορέα. Ανήκει στην τοπική κοινωνία: στους αγρότες που παλεύουν με το κόστος της άρδευσης, στους νέους που θέλουν να μείνουν και να δημιουργήσουν, στους επαγγελματίες που βλέπουν τις δυνατότητες να μένουν αναξιοποίητες, στους μαθητές που μπορούν να το γνωρίσουν μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Είναι δημόσιος πόρος – και ο δημόσιος πλούτος οφείλει να λειτουργεί για το συλλογικό όφελος.
Και όμως, το έργο μένει αδρανές, με φθορές και εγκατάλειψη, ενώ οι ανάγκες είναι πιεστικές και οι ευκαιρίες διαρκώς χαμένες. Δεν μιλάμε πια για σχέδια επί χάρτου – μιλάμε για μια κραυγή ευθύνης: η λειτουργία του φράγματος είναι επιτακτική ανάγκη.
Οι λύσεις υπάρχουν:
🔹 Τα αρδευτικά δίκτυα μπορούν να δημοπρατηθούν άμεσα
🔹 Η τεχνική αποκατάσταση είναι εφικτή
🔹 Υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία (LEADER, LIFE, Interreg)
🔹 Υπάρχουν άνθρωποι έτοιμοι να επενδύσουν στην παραγωγή και στον τόπο τους
Αυτό που απαιτείται δεν είναι η διαπίστωση των προβλημάτων – αυτά είναι γνωστά.
«Η αποτελεσματική ενίσχυση της εξωστρέφειας προϋποθέτει τον στρατηγικό σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων υποδομής, καθώς και τη διαρκή συντήρηση και θωράκιση των υφιστάμενων υποδομιακών δομών.»
Χαράλαμπος Γριβοκωστόπουλος ,
Εργαζόμενος στον τομέα της εστίασης.
Ενεργός πολίτης του Δήμου Τριφυλίας.
