Σαν σήμερα, στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος βυθίστηκε στο πένθος και στην αβεβαιότητα.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, έπεφτε νεκρός από τα δολοφονικά χτυπήματα των αδελφών Μαυρομιχάλη μπροστά στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο. Η σφαίρα που έβαλε τέλος στη ζωή του δεν ήταν απλώς μια τραγωδία· ήταν το πρόωρο τέλος μιας μεγάλης ελπίδας για τον τόπο.
Οραματιστής με διεθνή ακτινοβολία
Ο Καποδίστριας δεν ήταν ένας συνηθισμένος πολιτικός. Γιατρός στο επάγγελμα, διπλωμάτης μεγάλης κλάσης και στενός συνεργάτης του τσάρου της Ρωσίας, είχε ήδη διακριθεί στην ευρωπαϊκή σκηνή πριν δεχτεί την πρόκληση να ηγηθεί της Ελλάδας που μόλις είχε βγει από τα ερείπια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Η εμπειρία του, η διεθνής του αναγνώριση και το κύρος του τον έκαναν τον ιδανικό άνθρωπο να θέσει τα θεμέλια ενός σύγχρονου κράτους.
Οι τομές στην κοινωνία και το κράτος
Σε λιγότερα από τρία χρόνια διακυβέρνησης, ο Καποδίστριας πρόλαβε να σπείρει σπόρους που θα καρποφορούσαν δεκαετίες αργότερα.
- Δημόσια Διοίκηση: Οργάνωσε τους πρώτους θεσμούς, δίνοντας δομή σε ένα άναρχο τοπίο.
- Παιδεία: Ίδρυσε σχολεία, θεωρώντας την εκπαίδευση το κλειδί για την πρόοδο.
- Οικονομία: Εισήγαγε το εθνικό νόμισμα, τον φοίνικα, για να βάλει τάξη στη νομισματική αναρχία.
- Γεωργία: Φρόντισε για την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, ακόμη και εισάγοντας τη καλλιέργεια της πατάτας, για να αντιμετωπίσει τη φτώχεια και την πείνα.
- Στρατός και ασφάλεια: Εργάστηκε για τη συγκρότηση τακτικού στρατού και για την αποκατάσταση της έννομης τάξης.
Η τραγωδία της δολοφονίας
Όμως οι μεταρρυθμίσεις του συγκρούστηκαν με ισχυρά συμφέροντα. Οι τοπικοί προύχοντες, οι καπεταναίοι και οι φατρίες που είχαν μάθει να ζουν χωρίς κεντρικό έλεγχο, είδαν στον Καποδίστρια έναν αυταρχικό κυβερνήτη που περιόριζε την εξουσία τους. Έτσι, η αντίσταση απέναντί του φούντωσε, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του από τους Μαυρομιχάληδες – πράξη που πέρασε στην Ιστορία σαν το οριστικό χτύπημα σε μια πορεία εκσυγχρονισμού που μόλις ξεκινούσε.
Η χαμένη ευκαιρία
Ο χαμός του Καποδίστρια ήταν μια τεράστια απώλεια για την Ελλάδα. Στο πρόσωπό του συγκεντρωνόταν η σπάνια σύνθεση του διεθνούς κύρους, της διοικητικής ικανότητας και του πατριωτικού οράματος. Η χώρα βρέθηκε ξανά στο έλεος των φατριών, της ξένης επιρροής και των εσωτερικών διχασμών. Αν είχε επιζήσει, ίσως η Ελλάδα να είχε αποκτήσει νωρίτερα έναν στιβαρό κρατικό μηχανισμό και μια κοινωνία με περισσότερη συνοχή και λιγότερες πληγές.
Επίλογος
Η δολοφονία του Καποδίστρια δεν ήταν απλώς το τέλος ενός ανθρώπου· ήταν το σύμβολο μιας χαμένης ευκαιρίας. Ένας ηγέτης που ήρθε να χτίσει κράτος πάνω στα ερείπια του πολέμου, κόπηκε βίαια από το ίδιο το έθνος που ήθελε να υπηρετήσει. Κι έτσι, η Ελλάδα αναγκάστηκε να περπατήσει έναν πιο μακρύ και πιο επώδυνο δρόμο προς τον εκσυγχρονισμό.
