Γράφει ο Γιάννης Λαμπίρης
Λίγες ώρες έμειναν, για να ανοίξουν οι κάλπες, της εκλογικής διαδικασίας, για την ανάδειξη του νέου αρχηγού του ΠΑΣΟΚ.
Πλέον στη χώρα μας, η εκλογή προέδρου από όλα τα μέλη και τους φίλους ενός κόμματος, θεωρείται δεδομένη και αποτελεί κυρίαρχο θέμα συζήτησης, για την πολιτική ζωή του τόπου.
Αυτό, παρότι σε μερικές χώρες της Αμερικής είναι σύνηθες από πολλά χρόνια πίσω, στην Ευρώπη την τελευταία εικοσαετία οδεύει να εδραιωθεί ως τάση.
Το πρώτο μάλιστα πολιτικό κόμμα στην Ευρώπη που έκανε εκλογές ανάδειξης προέδρου από τη βάση ήταν το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα. Η διαδικασία αυτή έγινε το 2004, όταν ο Γιώργος Παπανδρέου εκλέχθηκε πρόεδρος του κόμματος μέσω ψηφοφορίας από τα μέλη και τους φίλους του κόμματος.
Μετά το παράδειγμα αυτό του ΠΑΣΟΚ, διάφορα άλλα κόμματα στην, άρχισαν να υιοθετούν παρόμοιες διαδικασίες.
Κάποια από τα κόμματα που ακολούθησαν ήταν:
- Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE): Το 2014, πραγματοποίησαν την πρώτη τους εκλογή προέδρου από τη βάση, όπου εξελέγη ο Πέδρο Σάντσεθ.
- Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας (Labour Party): Αν και υπήρχε ήδη κάποια μορφή εκλογής από τη βάση, το σύστημα αναθεωρήθηκε το 2014 για να δίνει μεγαλύτερο λόγο στα μέλη του κόμματος, με τον Τζέρεμι Κόρμπιν να εκλέγεται το 2015.
- Ιταλικό Δημοκρατικό Κόμμα (PD): Έχουν πραγματοποιήσει αρκετές φορές εκλογές ανάδειξης ηγέτη από τα μέλη τους, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τις εκλογές του 2019.
Αυτή η τάση, υποδεικνύει μια γενική κατεύθυνση προς μεγαλύτερη συμμετοχή στη διαδικασία εκλογής ηγεσίας μέσα στα πολιτικά κόμματα, αλλά και στον δυνάμει επόμενο κυβερνήτη της χώρας, περισσότερη άμεση δημοκρατία αλλά και διαφάνεια.
Εδώ είναι μια αναλυτική λίστα των πολιτικών κομμάτων στην Ευρώπη που ακολούθησαν τη διαδικασία εκλογής προέδρου από τη βάση, με χρονική σειρά:
- ΠΑΣΟΚ (Ελλάδα): Το 2004, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα πραγματοποίησε την πρώτη του εκλογή προέδρου από τη βάση, εκλέγοντας τον Γιώργο Παπανδρέου.
- Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ισπανίας (PSOE): Το 2014, οι Σοσιαλιστές της Ισπανίας πραγματοποίησαν την πρώτη τους εκλογή ηγέτη από τη βάση, με τον Πέδρο Σάντσεθ να κερδίζει την ηγεσία.
- Εργατικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου (Labour Party): Αν και η εκλογή ηγέτη από τα μέλη ήταν ήδη καθιερωμένη, το σύστημα αναθεωρήθηκε το 2014 για να δώσει μεγαλύτερη ισχύ στα μέλη. Ο Τζέρεμι Κόρμπιν εκλέχθηκε ηγέτης το 2015.
- Δημοκρατικό Κόμμα (PD) της Ιταλίας: Το PD πραγματοποίησε αρκετές φορές εκλογές ηγεσίας από τη βάση, με το 2007 να είναι η πρώτη χρονιά που χρησιμοποίησαν αυτή τη διαδικασία. Πιο πρόσφατα, το 2019, ο Νίκολα Ζινγκαρέττι εκλέχθηκε ηγέτης.
- Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας (SPD): Το 2019, το SPD πραγματοποίησε την πρώτη του εκλογή ηγεσίας από τη βάση, με τη Saskia Esken και τον Norbert Walter-Borjans να εκλέγονται ως συμπρόεδροι.
- Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) της Γαλλίας: Το PS έχει επίσης ακολουθήσει τη διαδικασία εκλογής από τη βάση για την ανάδειξη ηγεσίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις εκλογές του 2017.
- Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) στην Ελλάδα: Ο ΣΥΡΙΖΑ πραγματοποίησε την πρώτη του εκλογή προέδρου από τη βάση το 2022, όπου ο Αλέξης Τσίπρας επανεξελέγη.
Αυτή η διαδικασία δείχνει μια αυξανόμενη τάση προς τη δημοκρατική συμμετοχή των μελών στα εσωτερικά θέματα των κομμάτων και την ενδυνάμωση των βάσεων τους, αλλά και την παρατήρηση πως τα προοδευτικά κόμματα πρωταγωνιστούν και προτιμούν την συγκεκριμένη διαδικασία περισσότερο.
Μερικά από τα λαϊκά/συντηρητικά κόμματα, που έχουν προχωρήσει σε ανοιχτή ψηφοφορία από τη βάση στην Ευρώπη είναι:
- Νέα Δημοκρατία (Ελλάδα):
2009 – Αντώνης Σαμαράς
2015 – Κυριάκος Μητσοτάκης
- Λαϊκό Κόμμα (Partido Popular, Ισπανία):
2018 – Πάμπλο Κασάδο
Για την ιστορία βέβαια εκτός από την Ευρώπη, υπάρχουν αρκετά πολιτικά κόμματα παγκοσμίως που έχουν υιοθετήσει τη διαδικασία εκλογής ηγετών από τη βάση.
Εδώ είναι μερικά παραδείγματα:
- Δημοκρατικό Κόμμα (ΗΠΑ): Αν και οι ΗΠΑ έχουν ένα διαφορετικό εκλογικό σύστημα με τις προκριματικές εκλογές (primaries), οι προκριματικές αυτές επιτρέπουν στα μέλη του κόμματος να ψηφίσουν για τον υποψήφιο πρόεδρο. Οι πρώτες προκριματικές εκλογές έγιναν το 1912.
- Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (ΗΠΑ): Όπως και οι Δημοκρατικοί, οι Ρεπουμπλικάνοι χρησιμοποιούν προκριματικές εκλογές για την επιλογή του προεδρικού υποψηφίου. Οι πρώτες προκριματικές εκλογές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έγιναν το 1912.
- Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) (Τουρκία): Στην Τουρκία, το AKP διεξάγει εκλογές από τη βάση για την επιλογή του προέδρου του κόμματος. Οι πρώτες εκλογές αυτού του τύπου έγιναν το 2002.
- Κόμμα των Εργατών (Βραζιλία): Στη Βραζιλία, το Κόμμα των Εργατών διεξάγει εκλογές από τη βάση για την επιλογή της ηγεσίας του από το 2001.
- Καναδικό Φιλελεύθερο Κόμμα (Καναδάς): Το 2009, το Καναδικό Φιλελεύθερο Κόμμα άλλαξε το σύστημά του για να επιτρέπει στα μέλη να ψηφίζουν απευθείας για τον ηγέτη του κόμματο
- Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο (ANC) (Νότια Αφρική): Το ANC επιτρέπει στα μέλη του να συμμετέχουν στην εκλογή του προέδρου του κόμματος. Οι εσωτερικές εκλογές του κόμματος συχνά προσελκύουν μεγάλο ενδιαφέρον και συμμετοχή.
